گزارش نشست رمان «رستوران عشقِ نویافته» «غذا به مثابه تسکین»:
میز گفتگوی بررسی رمان «رستوران عشقِ نویافته » اثر نویسندهٔ ژاپنی، ایتو اوگاوا، برگزار شد. این رمان که در سالهای اخیر با استقبال خوانندگان بسیاری در جهان روبهرو شده است، در بستری ساده و داستانی روزمره، به موضوعاتی عمیق و بنیادین همچون تجربهٔ سوگ، طردشدگی، خیانت و بازسازی روابط انسانی میپردازد. برای واکاوی چندلایهٔ این اثر، در این نشست از دو کارشناس دعوت شده بود: آقای شهرام شجاعی، کارشناس برجستهٔ آشپزی، و خانم دکتر آذین تقیپور، روانشناس و مشاور. انتخاب این دو مهمان بهخوبی با محتوای رمان همخوان بود؛ چراکه کتاب از یکسو آشپزی را بهعنوان زبان بیان احساسات و مرهمی بر زخمهای عاطفی معرفی میکند، و از سوی دیگر به مسائل روانشناختی عمیقی چون تنهایی، فقدان و جستوجوی هویت میپردازد. داستان رمان دربارهٔ دختری است که پس از تجربههای تلخ زندگی، آشپزی را به ابزاری برای ارتباط با خود و دیگران بدل میکند. او غذایی میپزد که دقیقاً با ویژگیهای شخصیتی یا شرایط روحی مخاطبش هماهنگ است. به این ترتیب، هر بشقاب غذا در حکم گفتوگویی خاموش و صمیمی است؛ گویی آشپز با طعمها و عطرها، تجربهی فرد مقابل را بازآفرینی میکند.
آقای شهرام شجاعی در این نشست توضیح دادند که در فرهنگهای مختلف، آشپزی همواره بیش از یک مهارت یا حرفه بوده است. غذا حامل معنا، خاطره و احساس است. در این رمان نیز غذاها نقشی فراتر از تغذیه دارند: آنها پلی هستند میان گذشته و حال، میان فقدان و یادآوری. غذایی که برای فردی سوگوار پخته میشود، میتواند باری از اندوه او بکاهد؛ و غذایی که یادآور لحظهای خوشایند است، میتواند خاطرهٔ شادی ازدسترفته را دوباره زنده کند. آقای شهرام شجاعی در این گفتگو به آشپزی بهعنوان زبانی برای همدلی اشاره کردند. خلق یک غذا تنها خلق وعدهای خوراکی جهت سیر شدن جسم نیست بلکه همانطور که در این اثر هم بهخوبی مشهود است آشپز به کمک غذاها میتواند بر روان دیگران تأثیرگذار باشد. خانم دکتر آزین تقیپور از منظر روانشناسی به لایههای پنهان رمان پرداختند. ایشان اشاره کردند که قهرمان داستان با زخمهای عمیق روانی دستبهگریبان است: طردشدگی در کودکی از سوی مادر، تجربهٔ خیانت در روابط عاشقانه و تنهاییهای سنگین پس از جدایی. هرکدام از اینها بهتنهایی میتواند انسان را از پا بیندازد، اما آنچه اهمیت دارد، نحوهٔ مواجهه با این رنجهاست. از نگاه دکتر تقیپور، آشپزی برای این دختر صرفاً راهی برای سرگرمی یا تأمین معاش نیست، بلکه فرآیندی درمانگرانه است. او با آفرینش هر غذا، نهتنها به دیگری کمک میکند بلکه بخشی از خودِ زخمخوردهاش را نیز التیام میبخشد. این تجربه نشان میدهد که چگونه هنر و خلاقیت میتواند به ابزاری برای بازسازی روان و عبور از بحرانهای عاطفی بدل شود.
جهانیشدن تجربهای ژاپنی یکی از نکات جالب نشست این بود که هرچند رمان در بستر فرهنگ ژاپنی نوشته شده، اما مضامین آن برای خوانندگان سراسر جهان قابل لمس است. تجربهٔ فقدان، خیانت، جدایی یا تنهایی محدود به جغرافیا یا فرهنگی خاص نیست. به همین دلیل، خوانندهٔ ایرانی نیز میتواند با قهرمان رمان همدلی کند و در آینهٔ روایت او، بخشی از زندگی خود را بازبیابد. دکتر مدنی (که در این نشست غایب بودند اما در گفتوگوهای پیشین به این رمان پرداختهاند) معتقدند همین ویژگیِ «جهانی بودنِ دردها و امیدها» است که آثار ژاپنی از این دست را محبوب ساخته است. خانم دکتر تقیپور در این زمینه یادآور شدند که انسانها معمولاً برای مرگ مراسم سوگواری و آیینهای جمعی دارند، اما برای جداییهای عاطفی، چنین بستری وجود ندارد. همین امر باعث میشود غمِ پس از جدایی بیشتر پنهان بماند و فرد برای التیام خود، نیازمند راههایی خلاقانه باشد. در رمان «رستوران عشق نویافته» آشپزی همان راه خلاقانه است؛ نوعی سوگواری خاموش که با طعمها و بوها برگزار میشود.
جمعبندی نشست رمان «رستوران عشقِ نویافته» نشان داد که این کتاب، فراتر از یک داستان عاشقانهٔ ساده، روایتی است دربارهٔ تابآوری انسان. قهرمان رمان با استفاده از آشپزی، زبان تازهای برای گفتوگو با درد و رنج خود پیدا میکند؛ زبانی که نهتنها برای او، بلکه برای اطرافیانش نیز شفابخش است. حضور همزمان کارشناس آشپزی و روانشناس در این نشست، بهخوبی توانست دو وجه کلیدی رمان را برجسته کند: از یکسو آشپزی بهمثابه هنرِ شفابخش، و از سوی دیگر روانشناسیِ مواجهه با فقدان و طردشدگی. این رمان یادآور میشود که انسان، هرچند در برابر زخمهای عاطفی ناتوان به نظر میرسد، میتواند با خلاقیت، هنر و همدلی راهی برای ادامه دادن بیابد. و شاید همین پیامی است که «رستوران عشقِ نویافته» را به اثری تأثیرگذار و ماندگار بدل کرده است.